EHBO voor de executeur

Aanvaarding van de benoeming tot executeur (of niet?)

Een testament bevat de zogenoemde uiterste wil van de erflater om na zijn overlijden ten uitvoer te leggen. Als diegene wil dat jij de persoon bent die als executeur dient op te treden, dan dient die benoeming in het testament te worden opgenomen. Er kan een volgorde worden bepaald ten aanzien van de gewenste executeur(s), bijvoorbeeld voor het geval de eerst benoemde zijn benoeming niet aanvaardt of zelf ook niet meer leeft. Ook kunnen er meerdere executeurs tegelijk worden benoemd.

Er bestaat geen verplichting om de benoeming tot executeur te aanvaarden. In artikel 4:143 BW is bepaald dat men pas executeur wordt indien de benoeming – na het overlijden van de erflater – wordt aanvaard. Deze aanvaarding zou in principe mondeling kunnen geschieden, maar het valt aan te raden om deze aanvaarding schriftelijk dan wel door een notaris vast te laten leggen in een zogenoemde verklaring van executele. Deze verklaring kan vervolgens aan erfgenamen, schuldeisers en instanties worden verstrekt ter bewijs van de aanvaarding.

Er zijn drie soorten executeurs te onderscheiden:
 

1. de begrafenisexecuteur: slechts bevoegd tot het regelen van de uitvaart;
2. de beheersexecuteur: tevens bevoegd om de goederen van de nalatenschap te beheren en schulden van de nalatenschap te voldoen;
3. de executeur-afwikkelingsbewindvoerder: heeft de meeste bevoegdheden en kan ook de bevoegdheid zijn toegekend om de verdeling van de nalatenschap vast te stellen.

De executeur heeft vanwege zijn taken altijd een privatieve bevoegdheid. Dat houdt in dat de executeur beheersbevoegd is met uitsluiting van de erfgenamen, zodat slagvaardig kan worden opgetreden. De executeur vertegenwoordigt de erfgenamen tijdens de executele in en buiten rechte.

Testament. Erfgenamen. Aanvaarding.

Als dat al niet is gedaan in verband met de aanvaarding van het testament, dan valt het aan te raden om het testament goed door te nemen voordat de eerste stappen als executeur worden gezet. Als de inhoud ervan niet eenvoudig te begrijpen is, dan is het verstandig om daar vragen over te stellen aan een specialist.

In het geval de notaris een verklaring van executele heeft opgemaakt, dan zal deze al hebben beschikt over een overlijdensakte en daarmee een uittreksel hebben opgevraagd bij het Centraal Testamentenregister. Mocht dat niet het geval zijn, dan is het de taak van de executeur om met deze akte (op te vragen bij de gemeente waarin de erflater is overleden) zelf een uittreksel op te vragen. Dat kan kosteloos en is eenvoudig uit te voeren. Het uittreksel toont aan of het testament waar de executeur over beschikt inderdaad het meest recente testament is. Zo niet, dan kan bij de in het uittreksel genoemde notaris een afschrift ervan worden opgevraagd.

Ten aanzien van de erfgenamen zal het testament doorgaans dan wel expliciet vermelden om wie het gaat, dan wel vermelden dat niet wordt afgeweken van de regels die volgen uit de wet. De regels van vererving volgen uit art. 4:10 BW. De namen en adressen van de (mogelijke) erfgenamen kunnen vervolgens in kaart worden gebracht. De executeur kan uiteraard ook erfgenaam zijn.

Dat het testament (dan wel de wet) bepaalt dat iemand erfgenaam is van een bepaalde persoon, betekent nog niet dat deze persoon dat zelf ook wil zijn. Ook hier moet aanvaarding plaatsvinden. Daarvoor geeft de wet geen uiterste termijn, maar het verdient aanbeveling om dit binnen 3 maanden na het overlijden te doen (de wettelijke termijn van beraad). Dit is de periode waarin schuldeisers van een erflater/overledene zich niet kunnen verhalen op de goederen van de nalatenschap. Indien een erfgenaam geen keuze maakt, dan kan de executeur de kantonrechter verzoeken om de betreffende erfgenaam een termijn te geven waarin deze keuze moet worden gemaakt. De erfgenaam wordt geacht zuiver te hebben aanvaard indien deze door de kantonrechter gestelde termijn ongebruikt verstrijkt.

Het is heel goed mogelijk dat een erfgenaam zonder overleg met en kennisgeving aan anderen een keuze maakt omtrent de aanvaarding van de nalatenschap. Als die keuze inhoudt dat de nalatenschap beneficiair is aanvaard of verworpen, dan valt dat op te maken uit het boedelregister dat wordt gehouden door de rechtbank in het arrondissement waar de erflater is overleden. Met een overlijdensakte kan kosteloos een uittreksel worden opgevraagd.

Wanneer er duidelijkheid is omtrent het (laatste) testament, wie de erfgenamen zijn en hoe deze erfgenamen de nalatenschap hebben aanvaard kan er een zogenoemde verklaring van erfrecht worden opgemaakt. De notaris maakt dan een akte op met betrekking tot deze informatie. In sommige gevallen wordt de verklaring van erfrecht gecombineerd met een verklaring van executele.

Opgepast bij beneficiaire aanvaarding!

In het geval de nalatenschap door een of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard, dient de nalatenschap in beginsel te worden vereffend (art. 4:202 lid 1 sub a BW). Deze vereffening hoeft niet plaats te vinden indien de executeur kan aantonen dat de waarde van de nalatenschap ruimschoots toereikend is om alle schulden te voldoen. Dit gebeurt doordat de executeur een zogenaamde ruimschoots toereikend verklaring aflegt.

Een executeur moet dus zijn taken neerleggen zodra duidelijk wordt dat de waarde van de bezittingen niet (ruimschoots) de schulden overtreffen. Mocht de executeur desondanks voortgaan met de uitoefening van de bevoegdheden die hij meent te hebben, dan kan dit resulteren in aansprakelijkheidsrisico's zoals omschreven in art. 4:184 lid 2 sub d BW. Deze risico's komen er in het kort op neer dat de executeur mogelijk met zijn privé vermogen aansprakelijk is voor schulden van de nalatenschap.

Opmaken boedelbeschrijving

Een van de belangrijke taken van de executeur is het opmaken van een zogenoemde boedelbeschrijving. Deze beschrijving is een weergave van de bezittingen en schulden van de erflater. Om vast te kunnen stellen wat daartoe kan worden gerekend is het noodzakelijk om financiële gegevens op te vragen, bijvoorbeeld ten aanzien van bank- en effectenrekeningen, de huur- of koopwoning en een eventuele hypotheek. Ook moet worden uitgezocht of er sprake is van andere schulden. In verband daarmee zullen ook de eventuele schuldeisers moeten worden aangeschreven om opgave te doen van hun vordering.

Ook de legitieme portie is een schuld van de nalatenschap die voldaan moet worden, maar wel uitsluitend in het geval daar (tijdig) aanspraak op is gemaakt. De vervaltermijn die daarvoor geldt is 5 jaren na het overlijden van de erflater.

Beheer van de nalatenschap

De beheersexecuteur heeft tot taak om zodanige maatregelen te treffen die in het belang van de nalatenschap zijn. Er zullen bijvoorbeeld overeenkomsten moeten worden opgezegd, zoals de huur van een woning. Ook de administratie moet worden verzorgd en ervoor gezorgd worden dat de bezittingen van de erflater in goede staat en toestand blijven.

De executeur is op grond van het bepaalde in art. 4:147 BW bevoegd de door hem beheerde goederen te gelde te maken, voor zover dit nodig is voor de tot zijn taak behorende betaling van schulden van de nalatenschap. De executeur is verplicht omtrent de keuze van de te gelde te maken goederen en de wijze van tegeldemaking zoveel mogelijk in overleg met de erfgenamen te treden, tenzij het testament anders bepaalt.

Het beheer van de door executeur eindigt op het moment dat de goederen van de nalatenschap ter beschikking zijn gesteld aan de erfgenamen (art. 4:150 BW). Dat mag pas op het moment dat alle taken die de executeur diende te vervullen in het kader van het beheer ook daadwerkelijk zijn vervuld. Op dat moment ligt de nalatenschap in beginsel gereed voor verdeling. Echter, de beheersexecuteur is niet bevoegd om tot verdeling over te gaan. Dat is anders wanneer er een executeur is benoemd die tevens afwikkelingsbewindvoerder is, de zogenoemde drie sterren executeur.

Inlichtingen

De wet schrijft in art. 4:148 BW voor dat de executeur aan de erfgenaam alle door deze gewenste inlichtingen omtrent de uitoefening van zijn taak geeft. Deze verplichting dient te worden onderscheiden van overleg met de erfgenamen of toestemming van de erfgenamen over de wijze waarop de taak wordt uitgeoefend. De executeur is immers beheersbevoegd met uitsluiting van de erfgenamen, met uitzondering van de verplichting om in overleg te treden over de te gelde maken goederen.

Einde taak executeur

De taak van de executeur kan om meerdere redenen eindigen. Doorgaans zal dit het geval zijn wanneer hij zijn taken als zodanig heeft voltooid. De executeur kan ook voor bepaalde tijd zijn benoemd, zodat de benoeming wegens tijdverloop eindigt. Verder eindigt de taak van de executeur bij diens overlijden, wanneer deze failliet wordt verklaard of indien hij onder bewind dan wel curatele wordt gesteld.

De executeur kan ook worden ontslagen door de kantonrechter, zulks op verzoek van de mede-executeur, een erfgenaam of het openbaar ministerie. Daarvoor zal de kantonrechter zogenoemde gewichtige redenen aanwezig moeten achten. Ook kan de executeur zelf de kantonrechter verzoeken hem te ontslaan.

Nadat de executeur niet langer bevoegd is tot het beheer, dus in het geval alle beheerstaken zijn uitgevoerd of het geval er ontslag heeft plaatsgevonden, dient er rekening en verantwoording te worden afgelegd op de wijze als voor bewindvoerders is bepaald. Die verantwoording ziet niet alleen op de gelden, maar ook de beslissingen die zijn genomen in verband met het gevoerde beheer.

Beloning executeur

De executeur heeft recht op een beloning voor de uitvoering van zijn taken, tenzij de erflater anders heeft beschikt bij testament. Ook de hoogte van de beloning kan bij testament worden bepaald. Is dat niet het geval, dan komt aan de executeur 1% toe van de waarde van het vermogen dat per datum van overlijden van erflater aanwezig was.

Mocht u meer vragen hebben over uw rol van executeur, neemt u dan vrijblijvend contact op met onze erfrechtspecialist mr. Erik Luursema

Disclaimer: dit artikel is slechts om informatieve redenen geschreven, zodat er geen rechten aan kunnen worden ontleend.