Gezamenlijk gezag: uitzondering of regel?

Juist gelet hierop lijkt een korte uitleg over de huidige wetgeving en hetgeen er zal veranderen bij het daadwerkelijk aannemen van het wetsvoorstel dan ook op zijn plaats.

Huidige wetgeving

Is een man gehuwd of heeft hij een geregistreerd partnerschap? Dan is hij automatisch (wettelijk) de vader van zijn kind. Dit houdt in dat hij van rechtswege – dus zonder hiervoor een handeling te hoeven verrichten – wordt gekwalificeerd als de juridisch vader van zijn zoon/dochter. In andere gevallen (dan getrouwd of geregistreerd partnerschap) dient een man hiervoor zijn kind te erkennen. Dit dient hij te doen bij de afdeling Burgerzaken van de gemeente alwaar hij (en in de regel zijn kind) woonachtig is.

Indien een vader gehuwd of geregistreerd partner is, dan is hij voorts automatisch – dus van rechtswege – belast met het ouderlijk gezag over zijn kind. Dit tezamen met de moeder, die immer van rechtswege het gezag over haar kind uitoefent (tenzij moeder minderjarig is dan wel onder curatele staat).

Het ouderlijk gezag houdt in dat een ouder beslissingsbevoegd is in het kader van de verzorging en opvoeding van zijn of haar kind. Dit betekent dat de toestemming van deze ouder noodzakelijk is voor bijvoorbeeld schoolkeuzes, medische beslissingen en het aanvragen van een paspoort/identiteitsbewijs.

Indien een vader ongehuwd is of geen geregistreerd partnerschap heeft, wordt hij in de huidige wetgeving niet van rechtswege belast met het ouderlijk gezag over zijn kind. Na de erkenning door vader bij de gemeente kunnen ouders dit gezamenlijk aanvragen bij de rechtbank, waarvoor dus de toestemming van moeder vereist is. Sinds enkele jaren kan dit eveneens digitaal worden aangevraagd, waarvoor beide ouders dan dienen in te loggen met hun eigen DigiD.

Veel ongehuwde ouders weten niet dat het gezag dus een tweede handeling na erkenning (de eerste handeling) verlangt om als ouders dezelfde rechten over hun kind te verwerven. Dit ondanks het feit dat de wet sinds 2009 als uitgangspunt hanteert dat vaders en moeders een gelijkwaardige rol hebben bij de verzorging en opvoeding van hun kind(eren).

Indien ongehuwde ouders hun relatie verbreken en uit elkaar gaan, blijft de moeder – in de situatie dat er geen gezamenlijk gezag is aangevraagd – eenhoofdig het gezag over het kind uitoefenen. Dit betekent dat de vader geen stem heeft in de verzorging en opvoeding. In de gevallen waarbij ouders met strijd uit elkaar gaan, zal moeder vervolgens haar toestemming voor gezamenlijk gezag niet willen verlenen. De vader dient dan een procedure te starten bij de rechtbank ter verkrijging van vervangende toestemming van de rechter. De vader zal zijn verzoek in de regel toegewezen zien worden door de rechter, echter leidt de procedure an sich tot een verergering van de strijd tussen ouders met als gevolg een verslechterde verstandhouding.

Gezamenlijk gezag vereist dat de moeder en de vader in staat zijn tot enige vorm van communicatie met elkaar en dat zij beslissingen van enig belang over de minderjarige in gezamenlijk overleg kunnen nemen, althans tenminste in staat zijn vooraf afspraken te maken over situaties die zich rond de minderjarige kunnen voordoen, zodanig dat de minderjarige niet klem of verloren raakt tussen hen. Een procedure over het verkrijgen van dit gezamenlijk gezag, lijkt dan ook polariserend te werken voor haar uitkomst.

Het initiatiefwetsvoorstel

Kamerleden Bergkamp en Van Wijngaarden willen nu de wet wijzigen met als doel een directe koppeling te maken tussen erkenning en gezamenlijk gezag voor ongehuwde en niet-geregistreerde partners. Indien het wetsvoorstel door zowel de Tweede als de Eerste Kamer komt en wordt aangenomen, zal een ongehuwde vader na erkenning van zijn kind bij de gemeente dan van rechtswege – samen met moeder – belast zijn met het ouderlijk gezag. Net zoals bijvoorbeeld in België en het Verenigd Koninkrijk.

Voorstanders van het wetsvoorstel stellen dat het automatisch hebben van gezamenlijk gezag zal leiden tot minder strijd, met als gevolg dat een kind minder vaak knel komt te zitten. Het gezag zal dan niet langer een in te zetten machtsmiddel meer zijn in de voortdurende discussie.

Sceptici stellen dat de procedures zullen blijven voortduren. Daar waar strijd gezocht wordt, zullen ouders het vinden, is daarbij de gedachte. Voorts wordt vergeten dat in vele gevallen ouders echt niet in staat zijn tot gezamenlijke gezagsuitoefening, dan wel een van beide ouders deze verantwoordelijkheid niet kan dragen. De procedure kan dan simpelweg ook worden ingezet met het verzoek het gezamenlijk gezag te doorbreken, stellende dat iedere vorm van communicatie onmogelijk is en het kind klem dreigt komen te zitten.

Bij aanname van het wetsvoorstel – hetgeen nog lang niet zo ver is – zal de tijd moeten uitwijzen wie het bij het rechte eind heeft gehad. De hoop is uiteraard dat – wie ook gelijk moge hebben – de strijd tussen ouders zal verminderen. Immers is uitsluitend deze uitkomst daadwerkelijk in het belang van het kind.

Wilt u meer informatie of advies over het ouderlijk gezag? Neemt u dan contact op met ons kantoor. Wij helpen u graag verder.